انواع روش‌های اطفای حریق و کاربرد هرکدام
امنیت در برابر آتش‌سوزی یکی از حیاتی‌ترین نیازهای هر ساختمان مسکونی، صنعتی، تجاری و سازمانی است. آتش‌سوزی می‌تواند در لحظه‌ای کوتاه خسارات سنگینی ایجاد کرده و جان انسان‌ها را تهدید کند. به همین دلیل شناخت انواع روش‌های اطفای حریق و انتخاب صحیح تجهیزات، نقش مهمی در پیشگیری از حادثه و کنترل سریع آن دارد.
در این مطلب از سایت 061 کالا قصد داریم به صورت کامل و کاملاً کاربردی به معرفی انواع روش‌های اطفای حریق، مزایا، محدودیت‌ها و کاربرد هرکدام بپردازیم. این مطلب کاملاً سئو شده و مناسب صفحات خدمات یا فروش تجهیزات آتش‌نشانی است.
چرا شناخت روش‌های اطفای حریق اهمیت دارد؟
هر نوع آتش‌سوزی ماهیت متفاوتی دارد؛ سوخت آن می‌تواند جامد، مایع، گاز، مواد الکتریکی یا فلزات خاص باشد. بنابراین روشی که برای خاموش کردن یک آتش‌سوزی مناسب است، ممکن است برای یک نوع دیگر کاملاً بی‌اثر یا حتی خطرناک باشد.
برای مثال خاموش کردن آتش روغن با آب می‌تواند باعث گسترش شعله شود. همین تفاوت‌ها نشان می‌دهد که انتخاب نوع صحیح سیستم اطفا، به خصوص در ساختمان‌ها و محیط‌های صنعتی، چقدر ضروری است.
⸻
طبقه‌بندی اصلی اطفای حریق
به طور کلی روش‌های اطفای حریق بر اساس نوع ماده خاموش‌کننده به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:
-آب
– فوم
– پودر (خشک) و پودر و گاز
– گاز (سیستم‌های گازی مانند FM200، CO2 و Novec)
– مواد شیمیایی تر
سیستم‌های مکانیزه و خودکار مانند اسپرینکلر
در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح می‌دهیم.
۱. اطفای حریق با آب (Water Fire Suppression)
✅ چگونه کار می‌کند؟
آب با کاهش دما، خنک‌سازی و جلوگیری از انتقال حرارت باعث خاموش شدن آتش می‌شود.
✅ مزایا
– ارزان و در دسترس
– بسیار مؤثر برای آتش‌سوزی‌های مواد جامد (کلاس A)
– دوستدار محیط زیست
– قابل استفاده در سیستم‌های اسپرینکلر
❌ معایب
– غیرقابل استفاده برای تجهیزات برقی (خطر برق‌گرفتگی)
– نامناسب برای آتش مایعات قابل اشتعال
– احتمال آسیب به اموال در اثر آب‌گرفتگی
✅ کاربردها
– ساختمان‌های مسکونی
– انبارهای کاغذ، چوب، پارچه
– مراکز اداری معمولی
– سیستم اسپرینکلر اتوماتیک⸻
۲. اطفای حریق با فوم (Foam Fire Suppression)
✅ چگونه کار می‌کند؟
فوم با ایجاد یک لایه کف روی سطح آتش، مانع رسیدن اکسیژن شده و همچنین خنک‌سازی انجام می‌دهد.
✅ مزایا
– مناسب برای آتش‌سوزی مایعات قابل اشتعال
– جلوگیری از بازگشت مجدد شعله
– کاربرد گسترده در صنایع نفت و پتروشیمی
❌ معایب
– نامناسب برای آتش الکتریکی
– نیازمند تجهیزات خاص برای تولید فوم
– نسبتاً پرهزینه‌تر از آب
✅ کاربردها
– پمپ‌بنزین‌ها
– انبار سوخت
– کارگاه‌های صنعتی
– پالایشگاه‌ها
– آتش‌سوزی‌های کلاس B
۳. اطفای حریق با پودر خشک و پودر و گاز
این نوع جزو پرکاربردترین روش‌های اطفای حریق در کپسول‌های دستی است.
✅ انواع پودر
– پودر BC: مخصوص مایعات و گازهای قابل اشتعال
– پودر ABC: پرکاربردترین مدل، مناسب برای جامدات، مایعات و الکتریکی
✅ مزایا
– خاموش‌کنندگی سریع
– موثر برای انواع آتش‌سوزی
– قابل استفاده برای تجهیزات برقی
❌ معایب
– ایجاد گرد و غبار زیاد
– آسیب احتمالی به تجهیزات حساس
– پاکسازی دشوار بعد از استفاده
✅ کاربردها
– خودرو
– انبارها
– محیط‌های صنعتی
– فروشگاه‌ها
– دفاتر اداری
– پست‌های برق (به دلیل قطع اتصال الکتریکی)
۴. اطفای حریق با گاز (Gas Fire Suppression Systems)
این سیستم‌ها بدون آسیب رساندن به تجهیزات، آتش را با حذف اکسیژن یا واکنش شیمیایی خاموش می‌کنند.
این دسته شامل موارد زیر است:
۴.۱. CO2 (دی‌اکسید کربن)
– مناسب تجهیزات الکتریکی
– بدون باقی‌مانده
– خطر خفگی برای انسان → نیازمند تخلیه کامل فضای اتاق
۴.۲. FM200
– یکی از محبوب‌ترین سیستم‌های گازی
– مناسب اتاق سرور
– بدون آسیب به دستگاه‌ها
– سرعت تخلیه بسیار بالا
۴.۳. Novec 1230
– سازگار با محیط زیست
– کم‌خطر برای انسان
– عملکرد پاک و سریع
✅ مزایا
– مناسب فضاهای حساس (اتاق سرور، دیتاسنتر)
– بدون باقی‌مانده و نیاز به پاکسازی
– خاموش‌سازی بسیار سریع
❌ معایب
– هزینه بالا
– نیاز به طراحی دقیق
– نیازمند تجهیزات استاندارد و سرویس دوره‌ای
✅ کاربردها
– مراکز داده
– تجهیزات مخابراتی
– اتاق برق
– موزه و آرشیو
– اتاق کنترل صنعتی
۵. اطفای حریق با مواد شیمیایی تر (Wet Chemical)
✅ چگونه عمل می‌کند؟
این سیستم مخصوص آتش‌سوزی روغن و چربی آشپزخانه است.
با ایجاد واکنش صابونی، شعله را خفه و خنک می‌کند.
✅ مزایا
– بهترین گزینه برای رستوران‌ها
– جلوگیری از شعله‌ور شدن مجدد
– بسیار ایمن‌تر از آب برای چربی‌ها
❌ معایب
– کاربرد محدود فقط برای کلاس K
– قیمت بالاتر
✅ کاربردها
– آشپزخانه صنعتی
– رستوران‌ها
– فست‌فودها
۶. سیستم‌های خودکار اطفای حریق (Automatic Fire Suppression Systems)
انواع:
– اسپرینکلر (آبی، فومی، گازی)
– سیستم مه‌آب (Water Mist)
– سیستم اطفای اتوماتیک اتاق سرور
– سیستم اطفای موتورخانه و تابلو برق
سیستم‌های اتوماتیک معمولاً با سنسورها فعال شده و در چند ثانیه آتش را مهار می‌کنند.
✅ مزایا
– خاموش‌سازی بدون نیاز به حضور فرد
– کاهش خسارت
– مناسب برای فضاهای بزرگ
❌ معایب
– هزینه نصب اولیه
– نیازمند سرویس دوره‌ای
انتخاب بهترین روش اطفای حریق برای هر محیط
برای اینکه بتوانیم بهترین روش اطفای حریق را انتخاب کنیم، ابتدا باید بدانیم با چه نوع آتشی روبه‌رو هستیم. هر نوع آتش‌سوزی ویژگی‌های خاص خود را دارد و ماده خاموش‌کننده‌ای که برای یک نوع آتش مناسب است، ممکن است برای نوع دیگر کاملاً خطرناک باشد. در ادامه، ساده و دقیق توضیح می‌دهم که برای هر نوع آتش، بهترین گزینه چیست:
✅ آتش‌سوزی مواد جامد مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک (کلاس A)
بهترین روش برای خاموش کردن این نوع آتش استفاده از آب است، زیرا آب با خنک‌سازی و کاهش دمای شعله، آن را سریع مهار می‌کند. البته کپسول پودر ABC نیز گزینه مناسبی محسوب می‌شود و در مواقعی که دسترسی به آب یا اسپرینکلر نیست، عملکرد بسیار خوبی دارد.
✅ آتش‌سوزی مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، گازوئیل، رنگ و الکل (کلاس B)
برای این نوع آتش، استفاده از فوم بهترین انتخاب است. فوم یک لایه محافظ روی سطح مایع ایجاد می‌کند و مانع رسیدن اکسیژن به آن می‌شود. در کنار فوم، پودر BC نیز عملکرد خوبی دارد، اما فوم از بازگشت شعله جلوگیری می‌کند، به همین دلیل انتخاب ایمن‌تر و تخصصی‌تر است.
✅ آتش‌سوزی گازها مانند گاز شهری، LPG یا گازهای صنعتی (کلاس C)
بهترین ماده خاموش‌کننده برای این نوع آتش، پودر BC است، زیرا می‌تواند شعله را به سرعت از بین ببرد. در برخی موارد، استفاده از CO₂ نیز ممکن است، اما به دلیل خطرات احتمالی، معمولاً پودر انتخاب اصلی و رایج‌تر است.
✅ آتش‌سوزی ناشی از تجهیزات الکتریکی مانند تابلو برق، کامپیوتر، سرور و سیم‌کشی برق (کلاس E)
برای این نوع آتش نباید از آب یا فوم استفاده کرد.
ایمن‌ترین گزینه‌ها عبارت‌اند از:
– گاز CO₂ برای خاموش‌سازی سریع بدون باقی‌مانده
– گاز FM200 برای محیط‌های حساس مانند اتاق سرور
– Novec 1230 برای مکان‌هایی که سلامت انسان و تجهیزات اهمیت بالایی دارد
– پودر ABC به عنوان یک گزینه در دسترس و چند کاربردی
سیستم‌های گازی بهترین محافظ تجهیزات الکترونیکی هستند چون هیچ آسیبی به قطعات وارد نمی‌کنند.
✅ آتش‌سوزی روغن و چربی (کلاس K – مخصوص آشپزخانه)
برای آتش‌های حاصل از روغن داغ، مواد شیمیایی تر (Wet Chemical) بهترین و تنها انتخاب استاندارد است.
این مواد با ایجاد واکنش صابونی، شعله را خفه می‌کنند و از شعله‌ور شدن مجدد جلوگیری می‌کنند.
در رستوران‌ها، فست‌فودها و آشپزخانه‌های صنعتی، استفاده از این سیستم اجباری است.
چگونه برای محیط خود بهترین سیستم را انتخاب کنیم؟
برای انتخاب بهترین روش اطفای حریق، فقط نوع آتش مهم نیست؛ فاکتورهای دیگری هم نقش دارند:
– کاربری محیط: مسکونی، تجاری، صنعتی یا فناوری
– تجهیزات حساس: وجود دستگاه‌های گران‌قیمت یا الکترونیکی
– ابعاد فضا: کوچک یا بزرگ بودن محیط
– بودجه: هزینه نصب و نگهداری
– ریسک محیط: احتمال وقوع آتش‌سوزی و نوع مواد موجود
به طور کلی:
– در خانه و اداره: پودر ABC + اسپرینکلر آب
– در آشپزخانه صنعتی: مواد شیمیایی تر
– در اتاق سرور: FM200 یا Novec
– در پمپ‌بنزین یا انبار مایعات: فوم
– در کارگاه‌های صنعتی: پودر ABC + فوم
نکات مهم در انتخاب سیستم اطفای حریق برای ساختمان‌ها
برای انتخاب سیستم مناسب باید به موارد زیر توجه کرد:
✅ نوع کاربری ساختمان
مسکونی، اداری، صنعتی، تجاری، پزشکی، انبار و…
✅ نوع تجهیزات موجود
آیا دستگاه‌های برقی یا تجهیزات حساس وجود دارد؟
✅ حجم و ابعاد محیط
سیستم‌های گازی نیازمند محاسبه دقیق هستند.
✅ تعداد افراد حاضر در محیط
برخی سیستم‌ها مانند CO2 برای فضاهای انسانی خطرناک‌اند.
✅ بودجه و هزینه نگهداری
سیستم‌های گازی هزینه بیشتری دارند اما برای فضاهای حساس ضروری‌اند.
اهمیت سرویس دوره‌ای سیستم‌های اطفای حریق
تجهیزات اطفای حریق در زمان حادثه باید ۱۰۰٪ آماده باشند.
سرویس دوره‌ای از مشکلات رایج جلوگیری می‌کند:
– تخلیه شدن کپسول‌ها
– کاهش فشار
– انسداد نازل‌ها
– خرابی سنسورها
– عدم عملکرد صحیح سیستم اطفای اتوماتیک
طبق استاندارد NFPA، سرویس دوره‌ای باید حداقل سالی یک‌بار انجام شود.
–
کدام روش اطفای حریق برای شما مناسب‌تر است؟
اگر یک ساختمان مسکونی دارید → کپسول پودر ABC + اسپرینکلر معمولی
– رستوران دارید → سیستم مواد شیمیایی تر
– اتاق سرور دارید → FM200 یا Novec
– کارگاه صنعتی دارید → پودر ABC + فوم
– انبار مایعات دارید → سیستم فوم
جمع‌بندی
شناخت انواع روش‌های اطفای حریق یکی از مهم‌ترین اقدامات برای افزایش ایمنی ساختمان‌ها و محیط‌های کاری است. هر نوع آتش‌سوزی نیازمند روش مخصوص به خود است و انتخاب اشتباه می‌تواند خطر را چند برابر کند.
در این مقاله از سایت 061 کالا تلاش کردیم به شکلی جامع، کامل و قابل‌فهم تمام روش‌های مهم اطفای حریق را معرفی کنیم تا بتوانید بهترین انتخاب را برای محیط خود داشته باشید
