راهنمای کامل شناخت دو ستون اصلی ایمنی در برابر آتش‌سوزی
ایمنی در برابر آتش‌سوزی فقط یک موضوع فنی نیست؛ بلکه به‌عنوان یک نیاز حیاتی در ساختمان‌ها، صنایع، مراکز تجاری، بیمارستان‌ها، برج‌های مسکونی و حتی خانه‌های کوچک مطرح است. هر ساله تعداد قابل‌توجهی از حوادث آتش‌سوزی به دلیل نبود سیستم‌های مناسب هشدار و مقابله، خسارت‌های سنگینی برجای می‌گذارد.
در این میان دو سیستم نقش اساسی در کاهش خسارات و حفظ جان انسان‌ها دارند:
– سیستم اعلام حریق
– سیستم اطفای حریق
اگرچه این دو نام در ظاهر شبیه هم هستند و بسیاری از افراد آن‌ها را به جای هم استفاده می‌کنند، اما در حقیقت هرکدام دارای وظایف، ساختار، تجهیزات و کاربردهای متفاوتی هستند. شناخت تفاوت این دو سیستم باعث می‌شود شما بتوانید بهترین انتخاب را برای ساختمان یا پروژه خود داشته باشید.
سیستم اعلام حریق چیست؟
اولین مرحله در مقابله با آتش: تشخیص سریع
سیستم اعلام حریق (Fire Alarm System) مجموعه‌ای از تجهیزات الکترونیکی و حسگرهاست که وظیفه دارند در سریع‌ترین زمان ممکن وجود دود، حرارت یا شعله را تشخیص داده و به افراد هشدار بدهند.
هدف اصلی این سیستم آگاه‌سازی است، نه خاموش کردن آتش.
به بیان ساده:
اعلام حریق = شناسایی و هشدار
این سیستم با ایجاد هشدار صوتی، نوری و در برخی مدل‌ها ارسال پیام یا اتصال به مرکز آتش‌نشانی، افراد را از وقوع خطر باخبر می‌کند تا خودشان یا سیستم‌های دیگر وارد عمل شوند.
اجزای اصلی سیستم اعلام حریق
– دتکتورها (دود، حرارت، شعله، ترکیبی)
– شستی اعلام حریق
– آژیر و فلاشر
– پنل کنترل مرکزی
– کابل‌کشی و یونیت‌های کمکی
سیستم‌های اعلام حریق معمولاً در دو نوع عادی و آدرس‌پذیر نصب می‌شوند که هرکدام کاربرد خاص خود را دارند.
سیستم اطفای حریق چیست؟
مرحله دوم: خاموش‌کردن آتش
اطفای حریق (Fire Extinguishing System) مرحله‌ای است که بعد از اعلام حریق وارد عمل می‌شود.
این سیستم وظیفه دارد آتش را به طور کامل مهار، کاهش یا خاموش کند.
به عبارت دیگر:
اطفای حریق = عملیات خاموش‌سازی
این سیستم می‌تواند به صورت دستی، نیمه‌اتوماتیک یا کاملاً خودکار کار کند.
اجزای سیستم اطفای حریق
– خاموش‌کننده دستی (کپسول‌ها)
– سیستم اسپرینکلر
– سیستم اطفای گازی (FM200، CO₂ و …)
– سیستم اطفای فوم
– سیستم اطفای پودر و گاز
– شیرها، پمپ‌ها، نازل‌ها و شبکه لوله‌کشی
این سیستم‌ها علاوه‌بر کاهش خسارات مالی، نقش مهمی در جلوگیری از گسترش آتش دارند.
تفاوت اصلی اعلام حریق و اطفای حریق
اگر بخواهیم مهم‌ترین تفاوت این دو سیستم را در یک جمله توضیح دهیم:
اعلام حریق تشخیص می‌دهد، اطفای حریق مقابله می‌کند.
اما این فقط یک تفاوت کوچک است. در ادامه تفاوت‌ها را عمیق‌تر و کاملاً کاربردی بررسی می‌کنیم.
۱. تفاوت در وظیفه و هدف
اعلام حریق
– هشداردهنده
– اطلاع‌رسانی سریع
– شناسایی دود، حرارت و شعله
– افزایش زمان واکنش
اطفای حریق
– مقابله مستقیم با آتش
– محدودسازی یا خاموش‌کردن آتش
– جلوگیری از گسترش به فضای بیشتر
– کاهش خسارات مالی و جانی
۲. تفاوت در نوع فناوری و تجهیزات
تجهیزات اعلام حریق:
– دتکتورها
– پنل مرکزی
– شستی
– آژیر
– فلاشر
– ماژول‌ها
این تجهیزات کار تشخیص و اطلاع‌رسانی را انجام می‌دهند.
تجهیزات اطفای حریق:
– اسپرینکلرها
– سیلندرهای گازی
– کپسول‌های دستی
– نازل‌های پاشش
– پمپ‌های فشار قوی
– شبکه لوله‌کشی آب یا گاز
این‌ها به‌طور واقعی وارد عملیات خاموش‌سازی می‌شوند.
۳. تفاوت در زمان فعال‌سازی
سیستم اعلام حریق معمولاً زودتر از اطفای حریق فعال می‌شود.
به محض شناسایی دود یا حرارت، آژیر فعال شده و به افراد هشدار می‌دهد.
در مقابل سیستم اطفا ممکن است:
– بعد از اعلام حریق فعال شود
– به صورت اتوماتیک با افزایش حرارت وارد عمل شود (مثل اسپرینکلر)
– یا توسط افراد پس از مشاهده آتش فعال گردد (مثل کپسول دستی)
۴. تفاوت در نوع عملکرد
اعلام حریق: عملکرد الکترونیکی
تشخیص، پردازش و اطلاع‌رسانی با دقت بالا.
اطفای حریق: عملکرد مکانیکی و فیزیکی
به کمک آب، گاز، فوم یا پودر، آتش را خنک یا خفه می‌کند.
۵. تفاوت در هزینه نصب و نگهداری
هزینه اعلام حریق
به‌طور کلی کمتر از سیستم اطفای حریق است.
تجهیزات ارزان‌تر و نگهداری ساده‌تر است.
هزینه اطفای حریق
بیشتر است؛
چون تجهیزات حجیم‌تر، پیچیده‌تر و maintenance بیشتری دارند.
به‌خصوص سیستم‌های گازی که هزینه بسیار بالاتری دارند.
۶. تفاوت در کاربرد و محل استفاده
اعلام حریق
تقریباً در همه ساختمان‌ها اجباری است:
– مسکونی
– اداری
– تجاری
– بیمارستان
– کارگاه
– انبار
– مدرسه
برای اعلام حریق، قانون و استانداردها نصب سیستم را در اکثر ساختمان‌ها الزامی می‌کنند.
اطفای حریق
نوع آن بسته به ریسک ساختمان متفاوت است.
مثلاً:
– انبار مواد شیمیایی → اطفای گازی
– برج اداری → اسپرینکلر
– مغازه → کپسول دستی
– اتاق سرور → FM200
اطفا معمولاً تخصصی‌تر و بسته به نوع پروژه انتخاب می‌شود.
۷. تفاوت در استانداردها
اعلام حریق
استاندارد NFPA72
استانداردهای ملی ایران
استاندارد BS5839
اطفای حریق
استاندارد NFPA13، NFPA2001، NFPA10
استانداردهای ملی اطفای اتوماتیک
استاندارد شبکه لوله‌کشی
هر استاندارد شامل الزامات خاصی برای طراحی، نصب و نگهداری است.
۸. تفاوت در نحوه طراحی
اعلام حریق
معمولاً براساس تعداد اتاق‌ها، کاربری و نوع حسگر طراحی می‌شود.
نقشه‌های اعلام حریق ساده‌تر و سریع‌تر تهیه می‌شوند.
اطفای حریق
طراحی پیچیده‌ای دارد:
– محاسبه فشار آب
– محاسبه دبی
– تعیین نوع گاز
– تعیین تعداد نازل‌ها
– انتخاب نوع سیستم
– طراحی شبکه لوله‌کشی
معمولاً این کار توسط مهندسان متخصص ایمنی و آتش‌نشانی انجام می‌شود.
۹. تفاوت در حساسیت محیطی
اعلام حریق
در محیط‌های دارای گردوغبار یا بخار، امکان هشدار کاذب دارد.
اطفای حریق
تحت تأثیر شرایط محیطی قرار نمی‌گیرد، مگر در موارد خاص (مثلاً اسپرینکلر در محیط گرم باعث فعال شدن ناخواسته نمی‌شود زیرا دمای فعال‌سازی مشخص دارد).
۱۰. تفاوت در واکنش افراد
اعلام حریق
باعث آگاه‌سازی انسان می‌شود و افراد باید واکنش نشان دهند.
اطفای حریق
نیازی به انسان ندارد (در مدل اتوماتیک) و خودش عملیات را انجام می‌دهد.
در حالت دستی، افراد باید از تجهیزات مانند کپسول استفاده کنند.
نقش سیستم اعلام حریق در ارتقای ایمنی
سیستم اعلام حریق اولین لایه امنیتی در برابر آتش است.
اگر این سیستم نباشد:
– آتش دیر تشخیص داده می‌شود
– افراد به‌موقع تخلیه نمی‌شوند
– شانس مهار آتش کاهش می‌یابد
– خسارت مالی افزایش می‌یابد
به همین دلیل نصب آن در ساختمان‌های امروزی ضروری است.
نقش سیستم اطفای حریق در جلوگیری از گسترش آتش
اطفای حریق لایه دوم دفاعی است.
بعد از هشدار اولیه، اگر سیستم اطفا فعال شود:
– آتش در همان نقطه خاموش می‌شود
– زمان کافی برای خروج افراد فراهم می‌شود
– خسارت گسترده نمی‌شود
– از جان انسان‌ها محافظت می‌شود
در واقع اعلام حریق بدون اطفا یک سیستم ناقص است؛ همان‌طور که اطفای حریق بدون اعلام، دیر وارد عمل می‌شود.
آیا داشتن فقط یکی از این دو سیستم کافی است؟
خیر.
سیستم‌ها مکمل یکدیگر هستند.
بهترین حالت برای هر ساختمان، ترکیب این دو است:
اعلام برای تشخیص
اطفا برای مقابله
در برخی پروژه‌ها، نبود هرکدام می‌تواند خطر جدی ایجاد کند.
کاربرد سیستم اعلام حریق در ساختمان‌های مختلف
– آپارتمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی
– مراکز خرید
– ساختمان‌های اداری
– بیمارستان‌ها
– برج‌ها
– مدارس
– انبارها
– کارگاه‌ها
– کارخانه‌ها
– دیتاسنتر و اتاق سرور
کاربرد سیستم اطفای حریق در پروژه‌های مختلف
– پارکینگ‌ها
– سوله‌ها
– انبار مواد قابل اشتعال
– مراکز صنعتی
– مخازن سوخت
– اتاق سرور
– آشپزخانه صنعتی
– مراکز نفت و گاز
– موزه‌ها و کتابخانه‌ها
جمع‌بندی نهایی
اگر بخواهیم در نهایت خلاصه کنیم:
اعلام حریق = تشخیص و هشدار
اطفای حریق = مقابله و خاموش‌سازی
این دو سیستم در کنار هم یک شبکه ایمنی قدرتمند تشکیل می‌دهند که می‌تواند جان و مال افراد را حفظ کند.
برای ساختمان‌های امروزی نصب اعلام حریق ضروری است و انتخاب نوع سیستم اطفا به کاربری و میزان خطر محیط بستگی دارد.
برای خرید انواع سیستم‌های اعلام حریق، 061 کالا مجموعه‌ای کامل از تجهیزات برندهای معتبر را ارائه می‌دهد و می‌تواند بهترین مشاوره تخصصی را در اختیار شما قرار دهد.
